Kto może zostać dawcą narządów? Dlaczego w Polsce wykonuje się tak mało przeszczepów? Czy w Polsce istnieje czarny rynek handlu narządami ludzkimi? Badania pokazują, że 90% Polaków popiera transplantację, zobacz, co powinieneś o niej wiedzieć.
Kto może zostać dawcą narządów?
Zgodnie z obowiązującym prawem narządy i tkanki można pobrać od osoby zmarłej, która za życia nie wyraziła co do tego sprzeciwu (czyli nie figuruje w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów). Jest to system opting in, czyli domniemanej zgody na pobranie narządów.
Jednak w praktyce to najbliższa rodzina zmarłego ma ostatnie słowo w kwestii pobrania narządów do transplantacji. Mimo że opinia rodziny w świetle prawa nie jest wiążąca, to jednak powszechnie praktykowane jest pytanie o zgodę na zabieg. W przypadku, kiedy rodzina wyrazi sprzeciw, lekarze uszanują tę decyzję i odstąpią od planowanej transplantacji.
„Gdyby jednak narządy pobierano od wszystkich zmarłych, oprócz tych, którzy wyraźnie to zastrzegli, organów starczyłoby dla wszystkich potrzebujących” – podkreśla chirurg transplantolog prof. Wojciech Rowiński z Akademii Medycznej w Warszawie.
Jako że oświadczenie woli oddania narządów po śmierci (opaska dawcy narządów czy oświadczenie woli noszone w portfelu) nie jest dokumentem o mocy prawnej, ale deklaracją i wskazówką dla rodziny, warto przeduskutować tę kwestię z rodziną, by byli świadomi podjętej przez nas decyzji.
Bez personelu medycznego nie da się zrobić przeszczepu
Problem niedoboru lekarzy i niedofinansowania sektora ochrony zdrowia wraca jak bumerang również przy okazji tematu transplantacji. Oprócz akcji promocyjnych i przekonywania społeczeństwa do przeszczepów, trzeba pamiętać o dofinansowaniu szpitali i zwiększeniu liczby personelu medycznego. Bez tego liczba przeszczepów będzie spadać, czy tego chcemy czy nie. Już teraz często okazuje się, że mimo potencjalnej szansy pobrania narządów, nie zawsze jest to możliwe do wykonania z powodu braków kadrowych.
„Przeszczepienie to nie zabieg który można przeprowadzić w stodole, a wielkie przedsięwzięcie, w którym bierze udział ponad 20 osób” – podkreślał w wywiadzie dla prawowtransplantacji.pl polski transplantolog prof. Andrzej Chmura.
Jednym z najważniejszych elementów całego programu transplantacyjnego są koordynatorzy przeszczepów. To oni organizują, nadzorują i koordynują całość pracy zespołów transplantacyjnych od początku do końca.
System koordynatorów funkcjonuje od wielu lat w Hiszpanii i to dzięki jego wprowadzeniu w Hiszpanii wykonuje się teraz najwięcej przeszczepów w Europie. W Polsce koordynatorów jest zaledwie kilkunastu. Istnieje prosta zależność między liczbą pobrań narządów od zmarłych dawców w danym rejonie Polski i liczbą aktywnych tam koordynatorów. W szpitalach, w których nie ma koordynatora transplantacyjnego przeszczepów jest niewiele. I mimo że dawców organów nie brakuje, w szpitalach brakuje chęci by ich zgłaszać.
Ile przeszczepów wykonuje się w Polsce?
W Polsce średnia liczba pobrań narządów od dawców zmarłych wynosi 13,6 dawców/1mln. Najwięcej przeszczepów wykonuje się w województwie pomorskim (21,7 dawców/1mln) i zachodniopomorskim (19,4 dawców/1mln), natomiat najmniej w województwach lubelskim (7,1 dawców/1mln), podkarpackim (7,6 dawców/1mln), podlaskim (7,5 dawców/1mln) i małopolskim (9,1 dawców/1mln).
Niektórzy doszukują się w tym rozmieszczeniu geograficznym zależności między ilością przeszczepów a przywiązaniem do tradycji, religii i przekonań, jednak problem ten jest znacznie bardziej złożony niż wydawałoby się na pierwszy rzut oka.
Czarny rynek organów
W świetle przepisów prawa w Polsce obowiązuje całkowity zakaz handlu narządami. Za ogłoszenie na temat chęci sprzedaży lub kupna narządu, tkanki, komórki grozi kara do roku pozbawienia wolności, za sprzedanie albo kupienie do 5 lat, a za nielegalne wywiezienie zagranicę lub przywiezienie z zagranicy do roku. Ale nie chodzi tylko o prawo. Handel narządami w Polsce w praktyce jest zasadniczo niemożliwy. Zapewniają to rygorystyczne i szczelne procedury, nad którymi czuwa Poltransplant.
Źródło:
1. Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów
2. Profesor Andrzej Chmura: O sukcesach, edukacji i małych szkodnikach w transplantologii, dostępne na: www.prawowtransplantacji.pl
3. Biuletyn Informacyjny Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego ds. Transplantacji „Poltransplant”
4. W Polsce potrzebna jest dyskusja na temat handlu organami (PAP, 16.12.2005)
0
